گروه بندی لاین های امید بخش زمستانه کلزا (brassica napus l.) بر اساس اثر متقابل ژنوتیپ × محیط

بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط با هدف انتخاب ژنوتیپ های برتر یکی از مهم ترین مراحل برنامه های به نژادی به شمار می رود. هدف از این پژوهش گروه بندی دوازده لاین امید بخش زمستانه کلزا به همراه رقم شاهد اکاپی بر مبنای شباهت پاسخ آن ها به محیط های مختلف با استفاده از روش لین و باتلر بود. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1391-1389 در ایستگاه های تحقیقاتی کرج، کرمانشاه، بجنورد، همدان، اصفهان و اراک انجام شد. تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن محیط ها و ثابت بودن ژنوتیپ ها و حذف دو ایستگاه بجنورد و اراک به دلیل ناهمگنی خطای آزمایش انجام شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل سال × مکان در سطح احتمال 1 درصد و اثر متقابل سال × مکان × ژنوتیپ در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. نتایج گروه بندی لاین ها با استفاده از مدل اول لین و باتلر نشان داد که لاین های امید بخش l137، l201 و l119 از پایداری بالایی برخوردار بودند. در مدل دوم، لاین ها به دو گروه تقسیم شدند. در گروه اول، همین لاین ها با داشتن بالاترین ضریب رگرسیونی به عنوان لاین های پایدار برای مناطق مساعد شناسائی شدند. در گروه دوم، لاین l63 با داشتن کمترین میزان ضریب رگرسیونی مناسب برای محیط های نامساعد تشخیص داده شد. با توجه به نتایج این تحقیق تجزیه خوشه ای می تواند در تعیین ژنوتیپ های پایدار، کارا و مفید واقع شود.